EVDE ve sokakta yaşayan hayvanlarda, evvelce çoklukla belirli mevsimlerde daha ağır rastlanan parazit hastalıkları, iklim değişiklikleri ve ekolojik istikrarın bozulmasıyla artık yıl uzunluğu görülebiliyor. Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Bayram Şenlik, evde bakılan kedilerin bile yüzde 47’sinin paraziter hastalıklara maruz kaldığını belirterek, konuttan hiç dışarı çıkmasa dahi hayvanların kesinlikle sistemli olarak veteriner doktor denetimlerine götürülmesi gerektiğini söyledi. Prof. Dr. Şenlik, “Köpek ve kedilerdeki parazitler hiç farkında olmadan çeşitli yollarla insanlara bulaşabiliyor. Bu nedenle bu hayvanların iç ve dış parazitlere karşı tedavilerinin aksatılmadan yapılması büyük önem taşıyor. Yeni nesil antiparaziter ilaçlar sayesinde de artık çok daha etkili ve uzun süre koruma sağlanabiliyor” dedi.
İklim değişikliği ve kentleşmenin artmasıyla birlikte ekolojik istikrarın bozulması, insanların en yakın dostu olan hayvanların da sıhhatini olumsuz etkiliyor. Evvelce yalnızca belli periyotlarda daha ağır olarak görülen iç ve dış parazitler, neredeyse tüm yıl hayvan dostları etkilemeye başladı. Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi ve Türkiye Parazitoloji Derneği Üyesi Prof. Dr. Bayram Şenlik, köpek ve kedilerde görülen ve insanlara da pek çok yoldan basitçe bulaşabilen paraziter hastalıklar hakkında değerli bilgiler verdi. Prof. Dr. Şenlik, “Son yıllarda iklim hayli değişti. Ülkemiz de bu durumdan etkilendi. Hasebiyle daha evvel bizim pek görmediğimiz paraziter hastalıklar, kedi ve köpeklerde görülmeye başlandı, insanlara bulaşma riski de giderek artıyor. Örneğin halk ortasında akciğer kıl kurdu olarak bilinen bir parazite evvelden Türkiye’deki kedi ve köpeklerde tekli olgular şeklinde nadiren rastlanırken, son zamanlarda (kedilerin) yaklaşık yüzde 4’ünde bu parazite rastlanıldığına dair çalışmalar var. Kedi ve köpeklerin farklı organlarında yaşayabilen birçok iç parazit mevcut. Türkiye’nin çabucak her yerinde rastlanabilen bu iç parazitlerin sokak kedilerindeki yaygınlığı yüzde 92, konutta beslenen kedilerdeki yaygınlığı ise yüzde 47 civarı. Köpeklerde de durum pek farklı değil. Hatta gezindiğimiz rastgele bir alanda bile bu parazitlerin gelişme devirleri bulunabiliyor. Buralara gelen her hayvan, bu enfeksiyonu alabiliyor” dedi.
“HAYVANDAN BEŞERE PEK ÇOK BULAŞ YOLU VAR”
Bazı paraziter hastalıkların patili dostlardan insanlara da bulaşabileceğini belirten Prof. Dr. Şenlik, şu bilgileri verdi. “Örneğin köpeklerin bağırsaklarında yuvarlak kurt olarak da bilinen ‘Toxocara canis’ diye bir parazit var. Bu parazitin yumurtaları köpek dışkısı etrafa bulaşabilir, ayrıyeten köpeğin tüylerine de yapışabilir. Münasebetiyle köpek dışkısının temas ettiği alanlardan, (sebzeler, çocuk parkları, kum havuzları ve hatta köpek tüylerinden) bu yumurtalar insanlara bulaşabilir. Bu yumurtanın içindeki larvalar göz, beyin, karaciğer üzere çeşitli organlara giderek önemli hastalık tablolarına neden olabilir. Mesela yapılan bir araştırmada bir okulun bahçesinden alınan kum örnekleri parazitolojik açıdan incelenmiş ve bu parazitin yumurtaları tespit edilmiş. Yani toprakta, kum havuzunda oynayan çocuğun, tüylerine bulaşan yumurtalar varsa o hayvanı seven çocuğun ellerini düzgün yıkamaması, risk oluşturabiliyor. Bir öbür çarpıcı örnek de kedi ve köpeklerin ince bağırsaklarında yaşayan “Dipylidium caninum” isimli şerit. Pireler bu parazitin gelişmesinde kıymetli bir orta canlı. Şayet kedi ve köpekle oynayan çocuklar ellerini düzgün bir formda yıkamazlarsa, bu pireler tırnakları ortasına yerleşip oradan da ağza bulaşabilir ve çocuğun bağırsaklarında bu şeritler gelişebilir. Kedi ve köpeklerdeki parazitlerin insanlara bulaşma yolları çok fazla, iklim değişikliği bir taraftan hayvanlarımızdaki parazitlerin yayılışını etkilerken, başka taraftan da insan sıhhatini olumsuz olarak etkiliyor.”
“HİÇ DIŞARI ÇIKMAYAN HAYVAN DA SİSTEMLİ TEDAVİ ALMALI”Evcil hayvanların hiç dışarı çıkmasa dahi, dışarıdan eve gelenlerin patojen taşıyabildiğini de vurgulayan Prof. Dr. Şenlik, şu uyarılarda bulundu: “Benim kedim ya da köpeğim hiç dışarıya çıkmıyor, tedavi ettirmeme gerek var mı? En çok bu soruluyor. Unutmayalım ki dışarıya giden her birey ya da her hayvan, etkeni dışarıdan içeriye getirebilir. İkincisi mesela bizim ‘Toxocara canis’ dediğimiz parazitin yumurtaları, sinekler ve hamam böceklerinde de bulunabilir. Herkesin konutunda vakit zaman sinek ve hamam böceği olur. Bazen de parazitleri giysilerimiz üzerinde de konuta getirilebiliriz. Yani hayvan hiç dışarıya çıkmasa bile, makul aralıklarla dışkı muayenesi yapılıp bunlarda rastgele bir etken var mı belirlenmesi, varsa buna nazaran tedavi yapılması lazım. Hayvanın dışarıya çıkıp çıkmamasına nazaran de yıl içinde muhakkak dönemlerle tedavi edilmesi muhakkak gerekli. Hayvan konut dışına çıkıyorsa bunların yılda en az 4 sefer veteriner tabip denetimi ve gerekirse tedavi edilmesi lazım. Ben hiç dışarı çıkarmıyorum deseniz dahi hayvanınızın yılda en az iki kez paraziter tedavi alması lazım.”
“İÇ PARAZİT UYGULAMASI AŞI DEĞİL İLAÇ TEDAVİSİDİR”Prof. Dr. Bayram Şenlik, paraziter hastalıklar açısından hayvanlarda “aşı ve tedavi” kavramlarının çok yanlış kullanıldığına dikkat çekerek bunun, hayvanseverlerde tedbiri elden bırakmaya neden olabildiğini ve bunun da çeşitli tehlikelere yol açabildiğini söyledi. Prof. Dr. Şenlik, şunları söyledi: “Hayvanlar veteriner tabibe götürüldüğünde antiparaziter ilaç uygulamaları ‘aşı’ olarak zikredilebiliyor. Bu çok yanlış, bu katiyen aşı değil. Bu türlü bir yanlış algı oluştuğu vakit hayvan sahibi ilaç yapıldıktan sonra hayvanını konuta getirip sevip, okşayıp, koklayabiliyor. Bu türlü olunca da bulaşma riski katlanıyor. Halbuki iç parazitlerin tedavisi hedefiyle bizim verdiğimiz ilaç nedeniyle, 2-3 gün boyunca hayvanların dışkısıyla parazitler ve bunların yumurtaları ağır bir biçimde atılmaya devam edecektir. Münasebetiyle bu müddette hayvan sahibi için bulaşma riski artmış olacaktır. Aslında iç parazit tedavisi alan hayvanların dışkılarının 2-3 gün toplanıp uygun halde ortadan kaldırması gerekir. Örneğin imkan varsa, dışkılar bir bidonun içerisinde yakılabilir. Şayet bu imkan yoksa da dışkılar toplandıktan sonra iki üç kat çöp torbasına konulmalı ve çöp kutusuna o denli atılmalıdır. Günümüzde geliştirilen yeni jenerasyon ilaçlarla artık daha tesirli bir muhafaza ve uğraş mümkün. Bu ilaçlar sayesinde tedavi sıklıkları azalmış olup daha az sayıda ilaç uygulamasıyla da bu hastalıkların da önüne geçilebiliyor. Hayvanlarda uzun bir mühlet yeni enfeksiyon şekillenmediği için de insanlara bulaşma riski kıymetli seviyede azaltılmış oluyor.”
